نمودار استخوان ماهی در ویژوآل پارادایم
این پست از مجموعه آموزش‌های ویژوآل پارادایم هست که به آموزش رسم نمودار استخوان ماهی در ویژوآل پارادایم می‌پردازد. در صورتی که تمایل دارید بقیه آموزش‌های مرتبط با ویژوآل پارادایم را ببینید، از این لینک استفاده کنید. در ضمن اگه حال و حوصله خوندن متن ندارید، از ویدیو آخر این پست استفاده کنید.
پیشنیاز این آموزش، مطالعه مقاله آموزش کامل ویژوآل پارادایم برای مهندسی صنایع هست.
استخوان ماهی چیه؟
نمودار استخوان ماهی که در فارسی با نام نمودار علت و معلول و در انگلیسی با نام‌های Fishbone و Cause and Effect شناخته میشه، یک تصویر بصری هست که عوامل تاثیر گذار روی یک پیشامد را نشون میده. نمودار استخوان ماهی پایین را که از وبسایت کاربوم دانلود کردم را در نظر بگیرید:
قبل شروع توضیحات در رابطه با این نمودار باید سوالی را جواب بدم و اونم اینه که چرا به این نمودار استخوان ماهی میگن؟ به تصویر بالا دوباره نگاه کنید، شکل استخوان‌های یک ماهی نیست؟ دقیقا به همین خاطر بهش استخوان ماهی میگن.
گفتم که استخوان ماهی، عوامل تاثیرگذار روی یک پیشامد را نشون میده، الان در تصویر بالا، پیشامد مورد بررسی، افزایش نرخ خروج کارکنان شرکت است، پس با استفاده از استخوان ماهی قصد داریم نشون بدیم که چه عواملی روی این پیشامد یا معلول (Effect) تاثیرگذار بوده‌اند. برای رسم یک نمودار علت و معلول، پیشامد را باید نزدیک دهان ماهی قرار بدیم (تصویر بالا را دوباره نگاه کنید و در ذهنتان یک ماهی را هم تجسم کنید، در نتیجه حالا بهتر می‌تونید درک کنید که عبارت افزایش نرخ خروج نزدیک دهان ماهی نوشته شده!) و بعد با استفاده از تجربه، یا روش‌هایی مثل طوفان فکری یک سری علت اصلی برای برای معلول پیدا کنیم. در این مثال علت‌های اصلی پیشامد ما، تاخیر در پرداخت حقوق، تعدیل نیرو، فرسودگی شغلی، بی‌انگیزگی کارکنان و فرهنگ ضعیف سازمانی هست. در مرحله بعدی از رسم چارت، می‌تونید برای هر کدوم از این علت‌ها هم یک سری علت یا عامل تاثیرگذار در نظر بگیرید و زیر اون علت بنویسید. مثلا رفتیم بررسی کردیم که دلیل بی‌انگیزگی کارکنان ما چیه و به دو تا دلیل رسیدیم که عدم امکان پیشرفت شغلی و عدم قدردانی از اون‌ها هستند، این دو تا دلیل را بالای عبارت بی‌انگیزگی کارکنان، مطابق تصویر نوشته‌‍ایم، اینجوری مشخصه که این دو تا علت فرعی، زیرمجموعه علت اصلی، یعنی بی‌انگیزگی کارکنان هستند. خلاصه با استفاده از این نمودار در یک نگاه می‌تونید متوجه بشید که اگه قصد دارید نرخ خروج کارکنان را کمتر کنید، باید چه مشکلاتی را حل کنید.
من قبلا جایی خوندم که دلایل مهمتر باید به دهان ماهی، یعنی جایی که معلول را نوشتیم، نزدیک‌تر باشن ولی نمی‌دونم این قاعده یک قرداد جهانی هست یا نه ولی بهرحال من خودم رعایتش می‌کنم.
رسم استخوان ماهی با ویژوآل پارادایم
نمودار علت و معلول را با نرم‌افزارهای دیگه‌ای مثل Visio هم میشه رسم کرد ولی اینجا من نحوه رسم اون را در ویژوآل پارادایم بهتون آموزش میدم چون این آموزش زیرمجموعه آموزش ویژوآل پارادایم هست.
رسم این نمودار در ویژوآل پارادایم خیلی راحته، اول یک پروژه جدید ایجاد کنید (اگه نمی‌دونید که چطوری در ویژوآل پارادایم پروژه جدید ایجاد کنید، پیشنیاز این آموزش را مطالعه کنید) و بعدش از تب Diagram روی گزینه New کلیک کنید و در کادری که باز میشه عبارت cause and effect را سرچ کنید و از نتایج روی Cause and Effect Diagram کلیک کنید و Next بزنید:
در کادر بعدی می‌تونید که از یکی از قالب‌های آماده برای استخوان ماهی که بهتون پیشنهاد میده، استفاده کنید ولی اگه مثل من قصد این کار را ندارید، روی Blank کلیک کنید و Next بزنید:
در کادر بعدی، برای نمودار خودتون یک اسم بنویسید و روی دکمه Finish کلیک کنید:
در صفحه‌ای که باز میشه اگه روی کلمه Problem دابل کلیک کنید، می‌تونید متنش را عوض کنید و متن معلول (پیشامد) خودتون را بنویسید. با دابل کلیک روی هر Category هم یکی از علت‌های اصلی را بنویسید:
اگه در نقطه‌ای خالی، از قسمت بالایی نمودار کلیک راست کنید و Add Category را بزنید، یک Category (علت اصلی) در قسمت بالایی نمودار (بالای ستون استخوان) براتون اضافه می‌کنه و اگه همین کار را در قسمت پایین نمودار انجام بدید، یک Category در قسمت پایینی نمودار، براتون اضافه می‌کنه.
نکته آخر اینه که اگه روی یکی از Categoryها کلیک راست کنید و روی گزینه Add Primary Cause کلیک کنید، می‌تونید یک علت برای اون Category اضافه کنید.
ویدیو آموزش رسم استخوان ماهی در ویژوآل پارادایم
من به جز اینجا، ویدیوها را در چنل یوتوب خودم هم آپلود می‌کنم. خیلی خوشحال میشم اگه اونجا هم من را همراهی کنید. برای دیدن چنل یوتوب من روی این لینک کلیک کنید.